در مورد طلا چیزی که همه میدانیم این است که گران بهاترین و مهمترین فلز موجود در دنیاست و دارای بالاترین درجه از نظر اقتصادی و بازرگانی میباشد ، طلا از معادن به صورت سنگ استخراج میشود ، همچنین طلا را سمبل خورشید میدانند.
طلای خالص به رنگ زرد سیر است ، از آغاز تاریخ مکتوب بشر طلا همواره فلزی گرانبها و محبوب بوده است که برای ضرب سکه، ساخت جواهرات و کاربردهای هنری استفاده میشده است.
طلا علاوه بر کاربرد سرمایهای و استفاده در جواهرات، کاربردهای گوناگون دیگری از جمله در دندانپزشکی، تولید شیشههای رنگی و صنایع الکترونیک دارد و با توجه به رسانایی الکتریکی بالا در سیمکشی الکتریکی نیز استفاده می شود.
طلا رسانای خوب گرما و جریان برق است. از نظر شیمیایی رطوبت هوا و بر آن بی اثرند. به همین دلیل در ساخت سکه و جواهرات بسیار مناسب است و البته میتوانند پوشش مناسب برای دیگر فلزهای واکنش پذیر هم باشد.
در جدول نتاوبی علامت اختصاری طلا AU است که از کلمهی Aurum به معنی «درخشش سپیده دم» که نام لاتین آن است گرفته شده است.
وزن مخصوص طلا ۱۹/۳ گرم بر سانتیمتر مکعب و دارای وزن اتمی ۱۹۶/۹۶۷ و عدد اتمی آن ۷۹ میباشد. درجه ذوب طلا ۱۰۶۴ درجه سانتیگراد میباشد و نقطه جوش آن ۲۷۰۰ درجه سانتیگراد است.
از نظر شیمیایی، طلا فلزی واسطه است که در گروه ۱۱ جدول تناوبی قرار دارد و یکی از کم واکنشترین عناصر جامد در شرایط استاندارد است. پس میتوان این فلز را به صورت خالص در طبیعت به صورت دانهای یا تکهای در میان سنگها، کانیهای بلوری شده و مواد ته نشینی آبرفتی پیدا کرد. همچنین در میان کانیها به صورت ترکیبی با دیگر عنصرها بویژه تلوریم دیده شده اما فراوان نیست.
طلای خالص به قدری نرم است که با ناخن روی آن را میتوان خط انداخت. سختی طلا ۲ تا ۳/۵ در مقیاس ۱۰ قسمتی موس است و زمانی که مذاب آن بجوش آید، دود زرد و سبز رنگی از آن متصاعد میگردد و در مجاورت هوا و عوامل جوی دیگر تیره و کدر نمیشود، زیرا با اکسیژن میل ترکیبی ندارد. به غیر از طلای ۲۴عیار، مـابقی، آلیاژ طلا نامیده میشوند.
اکثر اسیدهای خالص بر روی آن اثری ندارند جزء اسیدسیلنگ (H2seo)، در مقایسه با دیگر فلزات خاصیت چکشخواری، ورقه و مفتول شدن بیشتری دارد و خاصیت کششی بالایی دارد به شکلی که اگر یک گرم طلا را به قطر ۰/۶ میلیمتر برسانیم بدون آنکه پاره شود به طول یک کیلومتر میرسد و ضخامت نازکی از طلا را می توان تا حد ۰/۱ میلیمتر تهیه نمود. در مقابل محلولهای قلیایی بسیار قوی و پایدار است. در محلول سیانور سدیم و سیانور پتاسیم هم حل میگردد.
استحکام کشش طلا ۱۲ کیلوگرم بر میلیمتر مربع است. در مقابل حرارت هرگز تغییر رنگ نمیدهد و سیاه نمیشود. سنگهای معدنی طلا به نامهای سپیلوانیت و کالاوریت در طبیعت یافت میگردند. سطح شکسته آن، تیز و دندانهدار میشود.
بهترین حلال برای طلا (تیزاب سلطانی) است که مخلوتی از اسیدنیتریک (HNO2) و اسید کلریدریک (HCI) می باشد که جهت محک زدن طلا بکار می روند.
انواع طلا
اگر طلا را با مس و نقره مخلوط کنیم (در صورتی که مقدار طلای آن بیشتر باشد)، طلای زرد حاصل میشود اما اگر طلا را با نقره، مس و روی (نقره این ترکیب بیشتر است) مخلوط کنیم، طلای سبز به دست میآید و اگر طلا و مس (مقدار مس بیشتر از طلا باشد) را ترکیب کنیم، طلای قرمز (صورتی) نتیجه آن است که به آن رزگلد میگویند.
طلای سفید هم ترکیبی از طلا، پالادیوم ، نیکل ، روی و نقره است. طلای سفید طبیعی، خاکستری روشن است؛
بـه هـمـین خاطر برای سفیدتر شدن آن، از روکش رادیوم برای پوشش آن استفاده میکنند. بدلیل اینکه رادیــوم پــس از مدتی ساییده میشود، باید مجدداً طلای سفید را روکش کرد؛ ایـن مدت ۱۲ تا ۱۸ ماه است.
بزرگترین تکه طلایی که در دنیا تا به حال استخراج شده و به ثبت رسیده در روز ۵ فوریه ۱۸۶۹ میلادی در ایالت ویکتوریای استرالیا به دست بازرسان «جان دیسون» و «ریچارد اوتس» به وزن ۹۷/۱۴ کیلوگرم کشف شده است که او را Welcome Stranger مینامند.
تاریخچه طلا در ایران
گيرشمن، در کتاب ايران از آغاز تا اسلام مي نويسد:در دوره ي مادها از معادن طلاي اطراف همدان بهره برداري مي شده است.
ويل دورانت در جلد اول کتاب مشرق زمين گاهواره ي تمدن از گفتار G.HAUART نقل مي کند:
در کوه هايي که اين قوم (مادها) براي سکونت خود انتخاب کرده بودند مس، آهن، طلا، نقره، سنگ مرمر و سنگ هاي گرانبها به دست آوردند.از گفتار استرابون جغرافي نويس يوناني نقل شده که در ايران، طلا، نقره، مس،آهن،سرب و زرنيخ استخراج مي شده و بيشتر از ناحيه ي کرمان به دست مي آمده است.
در دوره ي ساسانيان نمايندگان چين که بين سال هاي ۴۵۵ و ۵۳۱ ميلادي به دربار ايران رفت و آمد داشته اند مي نويسند:
در تيسفون پايتخت ساساني محصولات طبيعي عبارتست از طلا، نقره، مرجان، عنبر، مرواريد و اشياء زجاجي- بلور، آهن، مس، شنگرف و جيوه بود…
باستان شناسان عقيده دارند که در ايران طلا از هزاره ي سوم قبل از ميلاد مورد استفاده قرار گرفته و از آن اشياء زينتي درست مي کرده اند.قسمتيازاين اشياء در حفريات باستان شناسي به دست آمده است. و در جاي ديگر مي نويسد:
در ايران معادن طلا و نقره هم يافت مي شود که در قديم در آنها کار مي کرده اند. شاه عباس هم خواست آنها را استخراج کند اما چون خرجش بيشتر از دخلش بود از آن منصرف شد.
شاردن، از معادن طلاي نزديک تبريز نام مي برد و مي نويسد مدت مديدي است که استخراج آن متوقف شده است چون معلوم شد که عايدات حاصله تکافوي مخارجش را نمي کند.
در دوره ي قاجاريه و مخصوصا در زمان اميرکبير اقداماتي براي بهره برداري از معادن طلا به عمل آمد. از معدن طلاي موته واقع در نزديکی دلیجان در اين دوره بهره برداري شده است.
پس از مشروطيت، امتياز معدن طلاي آستانه (اراک) در رود ازنا، به اشخاص واگذار شد( درسال ۱۳۲۸ ه . ق ) ولي نتيجه اي از آن به دست نيامد. دمرگان هم در گزارش ماموريت علمي در ايران درباره ي طلا مي نويسد:
در ايران طلا به طور طبيعي کم است، در بعضي از رودخانه هاي کردستان، خراسان و قره داغي نزديک ارس يافت مي شود ولي درباره ي بهره برداري از آنها چيزي ننوشته است.
در پایان طلا به عنوان مهمترین استاندارد پولی جهان مطرح بوده و هست و بیشترین مورد مصرف آن در ساخت سکه و شمش طلاست.همچنین به عنوان ذخایر پولی و به عنوان یک سرمایه ملی و پشتوانه اقتصادی کشور مطرح میباشد، بنابراین اطلاع رسانی در مورد آمار قیمت، تولید، ذخیره و … این فلز گرانبها در ایران در مقایسه با دیگر کشورها برای برنامهریزی بهتر در جهت استخراج و استفاده از آن مفید و حتی ضروری میباشد.